آمادگی جسمانی

آشنایی با فاكتورهاي مهم مرتبط با فعاليت‌هاي ورزشي

بدن انسان برای اینکه بتواند نقش خود را به طور مؤثردر زندگی ایفا کند باید از آمادگی جسمانی خوبی برخوردار باشد یعنی به طور مداوم انرژی لازم را در اختیار داشته باشد تا بتواند وظایف خود را به نحو احسن انجام دهد.

قسمت اول

وقتی سخن از آمادگی جسمانی به میان می‌آید، مقصود بهره­ مندی فرد از سیستم قلبی ، عروقی و تنفس و داشتن عضلاتی است که بتوانند وظایف روزمره را بدون خستگی و ناراحتی به خوبی انجام دهند و با شور ونشاط تمام در فعالیت‌ها و تفریحات سالم شرکت کنندکه افراد عادی و غیرفعال از انجام آنها ناتوانند.

عوامل متعددی درتوسعه فاکتور آمادگی جسمانی مؤثرند که پنج عامل بیش از سایر عوامل دارای اهمیت بیشتری هستند که عبارتند از:

1.      قدرت عضلانی :

بطورطبیعی حدود۴۰درصد وزن بدن را عضلات تشکیل می‌دهند، عضلات درخود تولید انرژی می‌کنندکه این نیرو قدرت عضلانی نامیده می‌شود و قابل اندازه‌گیری نیز می­باشد. مهم‌ترین عامل شناخته شده در آمادگی جسمانی استعداد و توانایی‌ عضلات در وارد کردن نیرو یا مقاومت در برابر آن است. تمرینات قدرتی سبب توانمندی تارهای عضلانی می‌شود و توانایی فرد را افزایش می‌دهد.

 قدرت عضلانی در ورزش‌های مختلف و البته فعالیت‌های روزانه اهمیت بسیاری دارد بطور مثال ضعف عضلات بازو و کمربند شانه­ ای باعث ضعف درانجام فعالیت­ های روزانه و ایجاد درد و بیماری و پیری زود رس می‌شود.

2.    استقامت عضلانی :

عضلات درخود انرژی ذخیره می‌کنند. این عمل به ماهیچه‌ها امکان می‌دهد که مدت زیادی به فعالیت خود ادامه دهند. این فعاليت عضلات را استقامت عضلانی گویند. استقامت عضلانی عبارت است از ظرفیت یک عضله یا گروهی از عضلات برای انقباض‌هاي مداوم.

معمولاً استقامت عضله را با قدرت عضلانی اشتباه می‌گیرند ولی باید توجه کرد که استقامت عضلانی عبارت است ازکاربرد قدرت و حفظ آن برای مدت نسبتاً طولانی.  برای مثال در فعالیت­هایی چون:

برف پارو کردن، چمن زدن، دراز و نشست، بالا کشیدن بدن درحالت بارفیکس، دوچرخه سواری و فعاليت‌هاي مشابه، استقامت عضلانی نقش اساسی دارد که می‌شود با تمرینات منظم ورزشی آن را افزایش داد.

3.   انعطاف پذیری :

توانایی حرکت مفصل دروسیع‌ترین دامنه حرکت را انعطاف‌پذیری گویند. این عامل در آمادگی جسمانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

با تمرینات ورزشی میزان توانایی مفاصل بدن در خم شدن و چرخیدن بیشتر می‌شود و درنتیجه کارآیی عضلات بهبود می‌یابد اگرمفاصل از انعطاف کمی برخوردارباشند محدودیت‌ حرکتی برای بدن ایجاد می‌شود. انعطاف‌پذیری درفعالیت‌های روزانه چون باغبانی، خانه‌داری، فعالیت‌های ورزشی‌که احتیاج به نرمی وانعطاف‌پذیری دارند مؤثر است. که البته این نقش درفعالیت‌های ورزشی چون ژیمناستیک ، دو میدانی و . . .  پر رنگ‌تر می‌شود.

ميزان انعطاف مفاصل وعضلات بدن به موارد زير وابسته است:

1-    ساختار مفصلي و برخوردهاي استخواني

2-    وراثت

3-    تمرينات حركتي - ورزشي

4-    عادات و فعاليت‌هاي شغلي

5-    ميزان نرمي عضلات و بافت‌هاي همبند

6-     دماي هوا و يا دماي بدن

7-    آسيب‌هاي فيزيكي و جسماني

8-    و مواردمشابه ديگر

گردش خون:

دستگاه گردش خون از رگ‌ها و قلب تشکیل‌شده که خون تیره و روشن درآنها جریان دارد. قلب به صورت تلمبه‌ای قوی خون روشن را از راه سرخرگ آئورت و سرخرگ ششی به بدن می‌فرستد و از طرفی سیاهرگ‌های اجوف فوقانی و تحتانی خون تیره را از بدن به قلب برمی‌گردانند.

سلول‌های بدن پیوسته درحال فعالیت‌اند و برای ادامه حیات و فعالیت خود موادی را می‌سوزانند و مواد دیگری را دفع می‌کنند دستگاه گردش خون عهده دار رساندن مواد‌ سوختنی به سلول­ها و خارج کردن مواد زائد است. قلب از چهار حفره تشکیل شده است.

دوحفره درطرف راست و دوحفره درطرف چپ يا به عبارتي حفره‌هاي بالايي وحفره‌هاي پاييني قراردارند.

 دوحفره بالایی را دهلیز و دو حفره پایینی را بطن می‌گویند. بطن چپ باعث به حرکت درآمدن خون در بدن می‌شود و اگر بطن از انقباض بیفتد خون از گردش خواهد ایستاد. شکل قلب شبیه مخروطی است که قاعده آن در بالا و نوک آن در پایین درانتهای بطن­ها است.

اهمیت پمپاژ بطن چپ به میزان خونی است که در هر بار ضربه وارد عروق سرخرگی می­کند. این خون حاوی مقدار زیادی اکسیژن و مواد غذایی برای تغذیه سلول­های بدن می­باشد.

سلامت و طول عمر جوانی این فاکتورحیاتی  وابستگی شدیدی به سبک زندگی شما دارد،

اولین عامل مهم،  نگرش و اعتقادات شماست که تاثیر زیادی به عملکرد و کارایی این سیستم دارد.

دوم انتخاب رژیم غذایی سالم و دارای مواد لازم متابولیسم سلولی،

سوم برخورداری از هوای پاک و پرهیز از یکجا نشینی و فقرحرکتی،

پرهیز از ماندگاری در بیماریهای عفونی و ویروسی،

عمل تنفس:

تنفس عبارت است از جذب اکسیژن و دفع انیدریدکربنیک به وسیلة سلول زنده، خواه این سلول حیوانی باشد، خواه نباتی.

عمل تنفس طی ۲ مرحله متمایز انجام می‌شود

تنفس خارجی: که عبارت است از حرکت هوا به داخل ریه‌ها، انتقال اکسیژن از ریه‌ها‌ به خون و انتقال انیدریدکربنیک از خون به ریه ها .

تنفس سلولی یا داخلی: که شامل جذب اکسیژن و تولید انیدریدکربنیک توسط سلول‌ها می‌شود. در حالت عادي انقباض حجاب حاجز یا دیافراگم و پایین آمدن در محوطه شکم باعث بزرگ شدن قفسه سینه از بالا به پایین می‌شود. همزمان با این عمل عضلات شکم بتدریج شل می‌شوند و اگر فعاليت بدني افزايش يابد و نياز بيشتري به اكسيژن باشد با انقباض عضلات بین دنده‌ای خارجي، دنده‌ها به بالا کشیده می‌شود و استخوان جناغ را به جلو می‌راند این عمل قفسه سینه را از جلو به عقب می‌برد و از طرفین بزرگ می‌کند؛ با بزرگ شدن حجم قفسه سینه فشار موجود در ریه‌ها نسبت به  فشار جوکاهش می‌یابد و باعث حرکت هوا به داخل ریه‌ها می‌شود این عمل آنقدر ادامه پیدا می‌کند تا فشار هوا در ریه‌ها با فشار جو برابر گردد. کلیه اعمال بالا را دم گویند.

اما عمل بازدم در نتیجه شل شدن عضلات دمی و بازگشت ریه ها به حالت قبل صورت می‌گیرد با آزاد شدن عضله دیافراگم و بازگشت حجم قفسه سینه به حالت استراحت، فشار هوا در ریه‌ها از جو بیشتر می‌شود و آن قدر هوا از ریه ها خارج می‌شود تا فشار ریه‌ها دوباره با فشار جو برابرگردد. ازاين رو چون عمل دم وبازدم به صورت فيزيكي و توسط عضلات تنفسي انجام مي‌شود، شایان ذکراست که در حالت معمولی عضلات دمی اکتیو و در حالت بازدمی پسیو هستند. ولی هرچه قدر فعالیت جسمانی بالا رفته و نیاز به تامین اکسیژن بیشتر باشد هر دو گروه عضلات اکتیو وبه صورت فعال کارمیکنند لذا ورزشكاران بايد ابتدا عضلات تنفسي خود را براي انجام فعاليت‌هاي بدني تقويت نمايد و سپس اين‌گونه فعاليت‌ها را انجام دهند تا از بروز دردهاي سينه‌اي در امان باشد.  (ادامه دارد )

تهيه و تدوین

 علي پرويزي

كارشناس ارشد تربيت‌بدني و علوم ورزشي

منبع: کلینیک ورزشی استاد پرویزی