معیارهای استعدادیابی در ورزش

در عالم ورزش ، شناسايي استعداد مفهوم جديدي نيست . با اين حال به حد کافی به اين موضوع توجه علمي و درستی نشده است.

در اواخر سال 1960 و اوايل 1970 در اکثر کشورهاي اروپاي شرقي ، روش هاي ويژه اي براي شناسايي ورزشکاراني که داراي توانايي هاي بالقوه بالايي بودند ، کشف شد . برخي از اين روش هاي مورد استفاده در انتخاب ورزشکاران مستعد توسط متخصصان کشف و تنظيم شد . اين دانشمندان در پي آن بودند که مربيان را در انتخاب ورزشکاران مستعد براي يک رشته ورزشي خاص ، نسبت به توانايي هاي لازم براي آن رشته آگاه سازند. نتايج حاصله در اين مورد ، غيرقابل تصور و حيرت انگيز بودند . بيشتر افرادي که در بازي هاي المپيک 1972 مدال گرفته بودند ، به ويژه از کشور آلمان شرقي که به طور علمي انتخاب شده بودند ; نتيجه فرآيند شناسايي استعدادها بود .

 
تعريف استعداديابي

"استعداد" در فرهنگ هاي لغت به معناي "توانايي ويژه و طبيعي" و "ظرفيت دستيابي به موفقيت" تعريف شده است.
برخی دانشمندان عقيده دارند استعداديابي در ورزش  عبارت است از "فرآيند شناسايي ورزشکاران فعلي که توان بالقوه اي براي نخبه شدن دارند".

رينگر در تعريف کاربردي استعداديابي اعتقاد دارد : استعداديابي يعني پيش بيني اجرا» (عملکرد) از طريق سنجش ويژگي هاي جسماني ، رواني و اجتماعي و همچنين توانايي هاي تکنيکي.

فوايد استعداديابي

استفاده از معيارهاي ويژه براي استعداديابي فوايد و امتيازات متعددي دارد :

1 زمان لازم براي رسيدن به اجراهاي ورزشي بهينه توسط ورزشکاران برگزيده را کاهش مي دهد.

2در کار ، انرژي ، استعداد و توانايي هاي مربي صرفه جویی می شود. همچنین ورزشکاراني که داراي توانايي هاي بالاتري هستند، موجب افزايش کارآيي برنامه هاي تمريني مربي مي شوند.

3 توانايي شرکت در مسابقه و نيز تعداد ورزشکاراني را که به اجراهاي ورزشي بهينه دست مي يابند افزايش مي دهد.

در نتيجه تيم ملي نیز  هماهنگي به وجود خواهد آمد که در مسابقات بين المللي تواناتر و قدرتمندتر ظاهر خواهند شد.
4 اعتماد به نفس ورزشکار را بالا مي برد ، چراکه اجراهاي ورزشکار نخبه در مقايسه با ورزشکاران هم سن و عادی انتخاب نشده و به طور قابل توجهي اجراها بالاتر است پس در نتیجه اعتماد به نفس این ورزشکاران با استعداد بالاتر می رود.

5 کاربرد تمرينات علمي را ميسر مي سازد زیرا توان ورزشکاران بالاست  و بدين طريق متخصصان و کارشناسان علوم ورزشي با انگيزه بيشتري کار خود را ادامه خواهند داد .

نقش والدين در استعداديابي

مشخص است که والدين به عنوان حامي ورزشکار نقش مهمي در تمایل یا بی تمایلی  فرد به يک ورزش خاص دارند . درگيري و انتظارات والدين با موفقيت و لذت و همچنين فشار و استرس مرتبط است "بلوم" اعتقاد دارد والدين مي خواهند در سال هاي اول شرکت بچه ها در مسابقات (و همچنين تمرينات) نقش حمايت کننده داشته باشند آنها تصميم گيرنده اصلي هستند . در اواسط، والدين و ورزشکاران نقش مشارکتي بيشتري از خود نشان مي دهند و در اواخر ، ورزشکاران خود را به بهبود اجراي کامل ملزم مي کنند در حاليکه نقش والدين کاملا محدود مي شود و صرفا حمايت مالي را انجام مي دهند .

بچه ها بايد تصميم بگيرند که يک ورزشکار نخبه شوند نه والدين

مطلوب نيست که والدين تصميم بگيرند که زندگي يک کودک (نوجوان) بايد در جهت يک ورزشکار نخبه شدن يا يک ورزش خاص باشد (خود کودک بايد تصميم گيرنده اصلي باشد). ممکن است والدين برخلاف ميل باطني يک نوجوان تصميم بگيرندو او را در ورزش دلخواه خودشان شرکت دهند . اين موضوع مي تواند علاوه براتلاف وقت، سبب سرخوردگي و کناره گيري فرد از آن رشته ورزشي شود و چه بسا او را نسبت به محيط ورزش بد بين کند. فرصت هاي ورزشکار نخبه شدن کاملا محدود است لذا بر اساس اين واقعيت نمي توان به طور خودخواهانه یا تصادفي کودک را به سمت يک ورزش خاص سوق داد .

 
مستعد بودن هميشه از طريق مشاهده مشخص نمي شود

براي مستعد بودن در يک رشته ورزشي ، مجموعه اي از ويژگي ها و عوامل تاثيرگذارند . به عنوان مثال در وزنه برداري علاوه بر اين که قدرت يک عامل مهم است ولي با اين حال ، توانايي اعمال نيروي سريع (توان) و همچنين داشتن دست هاي کوتاه و پاهاي بلند يک مزيت است يا اين که درست است که پاهاي تنومند در رشته هاي سرعتي موثر است ولي قطر پاها بايد عضلاني باشد نه اينکه داراي چربي زياد باشد . موضوع مهم تر اين که بايد علاوه بر عضلاني بودن ، تارهاي عضلاني از نوع تند انقباض باشند. نکته مهم اين است که اغلب هر ورزش يک سري عناصر کليدي مهم دارد که بايددرمورد عملکرد فرد در آینده در  آن رشته ورزش مدنظر قرار داد . اغلب والدين به اصول علمي و مباني سنجش و شناخت اين ويژگي ها اشراف کامل ندارند و لذا ممکن است از ديد آنها پنهان بماند .

توانایی کودک را در رشته های مختلف بسنجیم

 ضروتي ندارد که کودک فقط در يک رشته ورزشي شرکت کند بلکه سعي کنيد او را در چندين رشته ورزشي شرکت دهید.به استثناي بعضي رشته ها (به عنوان مثال ژيمناستيک) بهتر است براي کسب برتري در ورزش کودک در ابتدا در چند رشته ورزشي شرکت کند تا حفظ يک رشته . قبل از سنين نوجواني، والدين مي توانند حداکثر فرصت ممکن را براي فرزندان خود به منظور موفقيت در ورزش هايي از طريق امکان شرکت در فعاليت هاي ذيل فراهم کنند :

 فعاليت هاي داراي ماهيت هوازي يا استقامتي (مثل دويدن ، شنا ، دوچرخه سواري و قايقراني

 فعاليت هاي داراي ماهيت حرکتي  مهارتي يا هماهنگي (مثل ورزش هاي ضربه اي ، ضربات پا و پرتابي و ژيمناستيک

 فعاليت هاي داراي ماهيت ارتباطي (تعاملي) يا اجتماعي (به عنوان مثال ورزش هاي تيمي.

بنابراين ، اگرچه نقش حمايتي خانواده و دوستان در زندگي ورزشکاران نخبه مهم است ولي موضوع استعداديابي پديده اي علمي و تخصصي است که فقط بايد بر اساس اصول علمي تعريف شده و با نظر و مشاور کارشناسان و متخصصين علمي صورت گيرد .

چگونه به استعداد ورزشی فرزند خود پی ببریم

من خیلی علاقمندم که پسرم یک ورزشکار خوب درحد المپیک شود. باید چیکار کنم؟ نمی دونم در کدام ورزش می­تواند  موفق شود؟ آیا تنها تمرین و تلاش می تواند باعث شود که پسرم قهرمان شود؟

البته تمرین و تلاش و پشتکار لازمه موفقیت در هرکاری می باشد. اما شرط رسیدن به قهرمانی در رشته های ورزشی در سطوح بالا مانند المپیک علاوه بر تلاش و تمرین نیاز به عوامل و شرایط دیگری نیز دارد. یکی از مهمترین این عوامل استعداد ورزشی می باشد. 

 راه های مختلفی برای فهمیدن اینکه فرد استعداد لازم را دارا می باشد، وجود دارد. اما هیچ کدام از آنها نمی توانند با صد در صد اطمینان بگویند که ورزشکار شما قهرمان خواهد شد، چون قهرمانی یک پروسه و فرایند پیچیده می باشد و عوامل زیادی در آن دخیل می باشد. اما روش های استعدادیابی می توانند با درصد بالایی از اطمینان مشخص کنند که ورزشکار شما می تواند در یک رشته ورزشی خاص پیشرفت کند یا نه؟

بهترین فرد برای سنجش استعداد فرزندتان مربی با تجربه  و دارای تحصیلات می باشد. تئوری های جدید به این نکته تاکید می کنند چشم مربی (مربیان با تجربه بالا) بهترین روش برای استعدادیابی می باشد حتی اگر آن مربی توضیح قانع کننده ای برای انتخابش نداشته باشد.اگر نمی دانید از کجا شروع کنید و فرزندتان را در کدام رشته ورزشی محک بزنید من چند توصیه برای شما دارم:

 1-  اگر فرزندتان بین ۸ تا ۱۴ سال دارد بهترین گزینه برای شروع پروسه استعدادیابی رشته دوو میدانی می باشد. در این رشته فرد علاوه بر این که می تواند قابلیت های جسمانی (استعداد جسمانی) خود را از قبیل قدرت، سرعت، تعادل و غیره را بروز دهد، می تواند از لحاظ جسمانی نیز برای مراحل بعدی استعدادیابی آماده شود. بهتر است فرزندتان زیر نظر یک مربی دوومیدانی و با هدف شناسایی توانایی ها و آمادگی برای استعدادیابی به مدت ۲ سال تمرین کند. در طی این دو سال چک لیستی از توانایی های جسمانی و روانشناختی او تهیه کنید.

 2- با استفاده از توانایی های که در مرحله قبل شناسایی شده است می توانید لیستی از ورزش هایی که  می تواند در آنها پیشرفت کند را تهیه کنید. به عنوان مثال اگر ورزشکار شما دارای قابلیت جسمانی مانند سرعت بالا، چابکی و پرتاب خوب می باشد احتمالا می تواند در رشته های توپی مانند هندبال، بسکتبال و یا رشته های راکتی مانند تنیس موفق شود.

 3- بر اساس علاقه ورزشکار و میزان امکانات بومی (مکان ورزشی و مربی مجرب و غیره) اولویت بندی کنید.

4- به دنبال مربیان مجرب و تحصیل کرده باشید و سعی کنید بهترین آن ها را انتخاب کنید. یادتان باشد که بهترین مربی اگر وقت یا تعهد کاری نداشته باشد نمی تواند زیاد به پرورش استعدادهای ورزشکارتان کمک کند.

5-  به توصیه ها و نظرات مربی عمل کنید. اگر تشخیص داد که فرزندتان استعداد ندارد به تشخیص حرفه ای او احترام بگذارید (حتی اگر علاقه ورزشکارتان به آن رشته زیاد باشد) و به سراغ ورزش دیگری بروید.

 6- اگر در هر یک از این مراحل خودتان یا مربیان به این نتیجه رسیدید که ورزشکارتان نمی تواند در هیچ کدام از رشته ها پیشرفت کند، اصرار نکنید او اگر نمی تواند ورزشکار موفقی شود شاید بتواند هنرمند یا دانشمند موفقی شود.

جهت تعیین وقت استعداد یابی ورزشی در کلینیک ورزشی استاد پرویزی کلیک کنید.